Lam Sơn 72A và các cuộc hành quân "Sóng thần"

Từ cuối tháng 9 đến trung tuần tháng 10/1972, QLVNCH sử dụng lữ dù 1, tiểu đoàn 85 biệt động quân tấn công các căn cứ bàn đạp của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ở Tích Tường - Như Lệ, lữ dù 1 chiếm được thôn Tích Tường 2 nhưng không phát huy được chiến quả. Lữ dù 2 không đạt được bất cứ mục tiêu nào.

Ngày 7/10, lữ TQLC 258 tấn công khu vực bàn đạp phía Đông của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam ở Bích La, An Lộng, Chợ Sãi, Nại Cửu, Long Quang nhưng tiến quân rất chậm do bị tiểu đoàn 8 (Quảng Trị) và tiểu đoàn 47 (Vĩnh Linh) tập kích vào hai bên sườn. Ngày 18/10, trung đoàn 64 (sư 320B) tổ chức phản đột kích vào điểm cao 11, Linh Chiểu, Ngô Xá Đông (hậu cứ của lữ 258) buộc lữ 147 phải điều quân ứng cứu. Lợi dụng QLVNCH tập trung đánh căn cứ bàn đạp, Đặc công K2, K4 và công binh Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam dùng mìn phá các cầu Chợ Cống, Vân Trình và cầu đường sắt Quảng Trị. Bộ tư lệnh B5 lệnh cho các đơn vị phía Bắc Thạch Hãn phải "trụ vững và chiến thắng".

Trên hướng Tây, các lữ dù 2, 3 và liên đoàn 1 biệt động quân (thiếu tiểu đoàn 85) có phi pháo yểm trợ tối đã tấn công các điểm cao 235,367 và các chốt của sư 324, sư 312. Do phòng thủ sư hở nên Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam lần lượt mất các điểm tựa 74, 235, 101, 108, 118, 124; các điểm tựa 367, Động Chiên Giòng, Động Ông Do bị uy hiếp nghiêm trọng. Ngày 20/10/1972, Bộ tư lệnh B5 điều các trung đoàn 24, 66 (sư 304) phản kích chiếm lại các điểm cao 118, 124. Ngày 3/11, lữ dù 2 chiếm điểm cao 367.

Ngày 1/11, Lữ đoàn 369 TQLC mở cuộc hành quân "Sóng thần 9" vượt sông Thạch Hãn đánh sang Nham Biều, Ái Tử. Trung đoàn 18 và tiểu đoàn 42 súng máy cao xạ Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tổ chức phục kích tại bờ sông, gây thương vong lớn cho tiểu đoàn 7 TQLC, buộc lữ 369 phải trở về hữu ngạn Thạch Hãn. Ngày 11/11, tướng Trưởng điều toàn bộ sư đoàn TQLC mở cuộc tấn công "Sóng thần 36" đánh vào căn cứ bàn đạp phía Đông (Long Quang-Thanh Hội) để mở đường tiến chiến Cửa Việt. Không lực Hoa Kỳ xuất kích 54 phi vụ cường kích, 18 phi vụ B-52, phối hợp với tàu chiến ném bom, pháo kích yểm trợ cho "Sóng thần 36". Các lữ đoàn TQLC không vượt qua được các chốt Long Quang, Thanh Hội, các tiểu đoàn 1, 2, 8 TQLC mất sức chiến đấu phải rút ra củng cố. Ngày 4/12, Bộ tư lệnh B5 điều trung đoàn 48 (thiếu tiểu đoàn 2) và tiểu đoàn 3 (Quảng Trị) vượt sông phối hợp với quân giữ chốt phản kích, đẩy sư đoàn TQLC lùi về Bình An, Gia Đẳng, Ba Lang. Trong các trận này sư đoàn TQLC QLVNCH bị tổn thất nặng, thương vong 3.200 binh sĩ và sĩ quan, mất 49 xe tăng và xe bọc thép, 16 trực thăng.

Ngày 16/12, tướng Trưởng tiếp tục ý đồ mở đường ra Cửa Việt, tổ cuộc cuộc hành quân "Sóng thần 45", sử dụng các lữ đoàn 369 và 147 TQLC (thiếu) đánh ra tuyến Bình An, Thanh Hội. Tại hướng này, sư đoàn 320B Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã hội đủ ba trung đoàn chặn đứng cuộc tiến quân của TQLC VNCH ở Bình An, truy kích TQLC đến Hữu Niêm, Bích La Trung, Linh An. Ngày 25/12, tướng Trưởng phải kết thúc cuộc hành quân.

Từ ngày 17 đến ngày 20/1/1973, sư đoàn TQLC tiếp tục mở cuộc hành quân "Sóng thần 18" vẫn theo hướng cũ đánh ra Thanh Hội nhưng bị trung đoàn 101 (sư 325) và trung đoàn 64 (sư 320B) đẩy lui chỉ sau 3 ngày.

Ở hướng Tây, sư dù tấn công các chốt của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam ở Động Ông Do và các điểm cao xung quanh. Ngày 9/11, lữ dù 2 chiếm được điểm cao A1 khống chế động Ông Do. Bộ tư lệnh B5 giao tư lệnh sư đoàn 312 chỉ huy hướng thay cho tư lệnh sư 308, điều trung đoàn 165 tăng cường cho sư 304 tổ chức phản kích lấy lại Động Ông Do nhưng không giữ được. Ngày 12/12, sư đoàn dù QLVNCH chiém toàn bộ cụm chốt Động Ông Do, sau đó lần lượt chiếm Khe Trai, Đá Đứng, Phương Thúy, các điểm cao 105B, 132, 264.

Nhận thấy lực lượng dù của QLVNCH đã bị hút sang hướng Tây và Tây Nam, ngày 23/1/1973, Mặt trận B5 điều trung đoàn 95 và trung đoàn 209 từ bàn đạp Tích Tường-Như Lệ đánh chiếm lại các điểm cao 52, 29 và 15, chốt giữ hướng Tây phòng tuyến sông Thạch Hãn cho đến khi có lệnh ngừng bắn (do Hiệp định Paris).

Trận Cửa Việt

Ý đồ của QLVNCH khởi trận Cửa Việt nhằm chiếm giữ khu cảng quan trọng, chốt giữ cửa sông Thạch Hãn, đẩy các đơn vị Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đóng ở khu vực Bắc sông Thạch Hãn vào tình rạng khó khăn về hậu cần, tiếp vận; mặt khác, Cửa Việt có thể được tổ chức thành bàn đạp có giá trị quân sự quan trọng, phối hợp lục quân - hải quân để tấn công chiếm lại phần đất ở Bắc Thạch Hãn, hoàn thành toàn bộ kế hoạch hành quân Lam Sơn 72. Đối với Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, Cửa Việt cũng là bàn đạp để phát triển tấn công sau này và là căn cứ trung chuyển hậu cần trọng yếu cho các đơn vị đóng ở phía Đông phòng tuyến Thạch Hãn của họ.Ngày 21/1/1973, tướng Abrams, tướng Heige và tướng Ngô Quang Trưởng nhất trí với kế hoạch hành quân Tangocity (tên gọi trận tấn công Cửa Việt-1972 của QLVNCH do các cố vấn Hoa Kỳ đặt).

Lực lượng QLVNCH tham gia trận này có: Lữ đoàn đặc nhiệm (Lữ đoàn TQLC 470 mới tổ chức), các lữ đoàn TQLC 147, 258, (mỗi lữ đoàn có 2 tiểu đoàn tuyến đầu, 1 tiểu đoàn dự bị chiến dịch), 2 tiểu đoàn bảo an binh, các thiết đoàn xe tăng 17, 18, 20, 4 tiểu đoàn pháo (72 khẩu) 4 tàu đổ bộ LCU, sư đoàn không quân số 1 (đóng tại Đà Nẵng, Phú Bài). Hải quân Hoa Kỳ điều 5 tàu khu trục, Không lực Hoa Kỳ chủ yếu sử dụng B-52 để yểm hộ.

Kế hoạch hành quân cụ thể như sau:

• Lữ đoàn đặc nhiệm và thiết đoàn 17 đột kích từ ven biển đánh vào Thanh Hội;
• Lữ đoàn 147 và 2 thiết đoàn 18, 20 tấn công trực diện vào Long Quang;
• Lữ đoàn 258 và 2 tiểu đoàn bảo an đánh sang Nại Cửu, Chợ Sãi.

Đêm 25/1/1973, các tiểu đoàn 9 (lữ đặc nhiệm), 3 (lữ 258), lữ 147 và hơn 140 xe tăng nổ súng tấn công. Các trung đoàn 95 (sư 325) và 64 (sư 320B) tổ chức 3 tuyến phòng ngự, làm giảm tốc độ tiến quân của QLVNCH nhưng không chặn lại được. Không lực Hoa Kỳ điều động 80 phi vụ B-52, pháo binh từ hạm đội 7 và 4 tiểu đoàn pháo ở TX Quảng Trị bắn hơn 60.000 viên đạn pháo yểm hộ cho QLVNCH. Các đơn vị TQLC thay đổi hẳn cách đánh so với "Lam Sơn 72", không tấn công vỗ mặt mà luồn qua các chốt của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam để nhanh chóng tiếp cận mục tiêu Cửa Việt.

Lợi dụng sự mất cảnh giác của một số đơn vị trinh sát Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, 23 giờ ngày 27/1, lữ đoàn đặc nhiệm đã tiếp cận cảng Cửa Việt. Đến 1 giờ ngày 28/1, Bộ tư lệnh B5 mới biết tin và ngay lập tức, điều trung đoàn 101 và 5 xe tăng đánh vào sườn Lữ đặc nhiệm ở Đông Hòa, Vĩnh Hòa, bắn cháy 8 xe tăng của thiết đoàn 17 nhưng không ngăn được các tiểu đoàn 2, 5 (lữ đặc nhiệm) tiến về cảng Cửa Việt, hình thành 3 cụm quân vây bọc cảng.

Rạng sáng ngày 28/1, Bộ tư lệnh B5 tiếp tục điều 5 tiểu đoàn từ các trung đoàn 27,48,64 (sư 320B), 271 (độc lập), 38 (Quân khu IV) tăng viện cho các lực lượng giữ Cửa Việt. Đến trưa 28/1, B5 điều tiếp Trung đoàn 24 (sư 304) và 1 đại đội xe tăng (thuộc trung đoàn 203) tấn công phía sau cánh quân của lữ đặc nhiệm QLVNCH.

Ngày 30/1 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam nổ súng tấn công nhưng các hướng không phối hợp được với nhau nên bị lữ đặc nhiệm và lữ 147 TQLC đẩy lùi. Ngày 31/1, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tổ chức tổng công kích đồng loạt vào 5 cụm quân của QLVNCH. 8h 30' sáng 31/1, ba cụm quân QLVNCH ở cảng bị diệt, hai cụm quân còn lại rút về Mỹ Thủy. Tuyến phòng thủ Vĩnh Hòa, Thanh Hội, Long Quang, Chợ Sãi của B5 được khôi phục. Cuộc hành quân Tangocity không thu được kết quả nào.

Từ năm 1973 đến tháng 3 năm 1975, tại mặt trận Trị Thiên Huế, các bên tiếp tục có những trận đánh nhỏ nhằm giành đất, cắm cờ cho đến khi nổ ra Chiến dịch mùa Xuân 1975.